27 May 2008

Γαύδος: Περιηγήσεις ιστορίας και περιβάλλοντος (2/2)

Δρ. Θόδωρος Κουσουρής
περιβαλλοντολόγος

(<<< αρχή)

Λόγω της γεω-τοπογραφικής και απομονωμένης θέσης του νησιού στη Μεσόγειο, έχουν εγκατασταθεί στη Γαύδο όργανα εξειδικευμένης τεχνολογίας που έχουν να κάνουν με το διάστημα, τη γεω-πληροφορική, τις θαλάσσιες τεχνολογίες κ.ά. Υπάρχουν δύο μόνιμοι δορυφορικοί σταθμοί GPS που παρακολουθούν με μεγάλη ακρίβεια τις μικρο-μετακινήσεις της Γαύδου. Εξάλλου, στην περιοχή Ρουσίδια, έχουν εγκατασταθεί συστήματα παγκόσμιου δορυφορικού εντοπισμού θέσης, δηλαδή βαθμονόμηση του τοπογραφικού στίγματος μέσω δορυφόρων, αλλά και για την παρακολούθηση της στάθμης των θαλασσών σε όλο τον πλανήτη. Επίσης, στην περιοχή Καραβέ λειτουργεί σταθμός για την παρακολούθηση παραμέτρων της θάλασσας, όπως είναι η παλίρροιες, το ύψος των κυμάτων, τα ρεύματα, η αλατότητα, η ταχύτητα των ανέμων και των ρευμάτων κ.ά. Έτσι, η Γαύδος αποτελεί σήμερα ένα από τους τρεις παγκόσμιους σταθμούς βαθμονόμησης γεωπληροφοριών μέσω δορυφόρων, αλλά και για τις κλιματικές αλλαγές του πλανήτη.

Εδώ στη Γαύδο, μπορείς να βρεις τον επίγειο παράδεισο, το διαφορετικό τρόπο ζωής. Και γίνεσαι ένα με τη φύση, την ιστορία και το σημερινό άνθρωπο. Όσο για τα παντοειδή αποθέματά της, σημαντικά και πολυάριθμα. Μεταξύ των άλλων, η μοναδικότητα στο τοπίο, οι ιδιαιτερότητες στο φυσικό περιβάλλον. Σαρακήνικο, Αγιάννης, Λαυρακάς, Κόρφος, Ποταμός, Πύργος, μερικές από τις πανέμορφες αμμουδιές. Γραφικοί οικισμοί στο Καστρί, Βατσιανά, Άμπελος, Ξενάκη, αλλά και πολλά πέτρινα Μετόχια σε όλο το νησί. Πλούσια τα ευρήματα της ιστορικής της διαδρομής, όπως είναι το Ρωμαϊκό υδραγωγείο, τα ελαιοπιεστήρια και πατητήρια, το αρχαίο λιμάνι στο Λαυρακά. Κέδρα, φώκιες, πεύκα, χελώνες, αβόρατοι, τρυγόνια, αγκίσταροι, σχίνα, θυμάρια, θρίμπες, μελίσσια, η αλυκή, οι αρόλιθοι και η Natura2000.

Εξάλλου, οι άγριες ομορφιές του νησιού, οι παραλίες και οι ακ
ρογιαλιές της με τους κρίνους της παραλίας και τα θαλασσόκεδρα που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα, τα γαλάζια και διαυγή νερά της θάλασσας, τα υποθαλάσσια σπήλαια, αλλά και οι καταδεχτικοί κάτοικοί της δημιουργούν περιβάλλον και προϋποθέσεις για να προωθηθεί ο εναλλακτικός τρόπος ζωής που στηρίζεται στην αλληλεγγύη, στο σεβασμό, αλλά και σε συμπεριφορές τέτοιες όπου Άνθρωπος και Φύση ανέκαθεν συμπορεύονταν. Αλλά, και παραθεριστές που πραγματικά βλέπεις να σέβονται τον τόπο όπου θα περάσουν μερικές ανέμελες μέρες.

Η έκταση του νησιού είναι περίπου 33 τετραγωνικά χιλιόμετρα, η περίμετρός του 34 χιλιόμετρα και το μεγαλύτερο υψόμετρο φτάνει τα 386 μέτρα πάνω από τη μέση στάθμη της θάλασσας. Στα γεω-μορφολογικά χαρακτηριστικά της Γαύδου, τονίζονται τα σχετικά μικρά υψόμετρα, το τραπεζοειδές σχήμα της, οι μικρές κλίσεις των εδαφών της, οι ποικιλόμορφες ακτογραμμές της και οι εμφανείς έντονες διεργασίες της διάβρωσης, τόσο στη στεριά, όσο και στη θάλασσα. Οι εκτεταμένοι αμμόλοφοι αποτελούν το χαρακτηριστικό της βόρειας παραλίας της και εκτείνονται ακόμη και στην ενδοχώρα, καλύπτοντας μέρος των λόφων που περιβάλλουν τους όρμους και που καλύπτονται από μακία βλάστηση –κυρίως από κέδρους, σχίνους και λαδανιές, αλλά και φρύγανα, όπως θυμάρι, θρούμπη, αστοιβή.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του καιρού στο νησί είναι οι ισ
χυροί άνεμοι που το δέρνουν σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του χρόνου και δημιουργούν προβλήματα στη ναυσιπλοΐα, καθώς και οι συχνές χαμηλές ομίχλες, γνωστές και ως ‘’Προβέντζες’’ στο αρχιπέλαγος της Μεσογείου, που έρχονται σκεπάζουν τα πάντα και φεύγουν ξαφνικά. Αυτές φέρνουν αρκετή υγρασία, η οποία φαίνεται ότι συντηρεί την πλούσια βλάστηση του νησιού.

Όσοι είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τη Γαύδο, αν μη τι άλλο, ένοιωσαν τη στοχαστική διάθεση να τους πλημμυρίζει αρκετά συχνά κατά την εκεί διαμονή τους. Συνομιλώντας με τους πρόσχαρους κατοίκους της, παρατηρώντας τη φύση, βλέποντας έστω και τα λιγοστά έργα υποδομής – επέκταση και βελτίωση του λιμανιού στο Καραβέ, υπόγειες δεξαμενές νερού, γεωτρήσεις πόσιμου νερού, προστασία και ανάδειξη του κεδρόδασους στο Σαρακήνικο, κ.ά. – και αναζητώντας το ρόλο και τη σημασία της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής παρακαταθήκης της, δεν μπορείς να παραμένεις απαθής, είτε συγκαταλέγεσαι στους επισκέπτες του νησιού, είτε στους αναχωρητές του καλοκαιριού. Σε τούτη εδώ τη μοναδικότητα –φύσης, ιστορίας, τοπίου, ανθρώπων – παραμερίζεις τις απαισιόδοξες απόψεις, αλλά και τις μίζερες διακηρύξεις και τα θολά μηνύματα που κατά καιρούς μας σφίγγουν τις ψυχές, αν και είναι θεμιτό και ανθρώπινο να ζητάς επανειλημμένα καλύτερη ποιότητα ζωής σένα νησί στα πέρατα της Ελλάδας.

Και μερικοί από μας, μαζί με τους λιγοστούς μόνιμους κατοίκους της, θεωρούν την απομόνωση του νησιού πρόβλημα, όπως προβληματική είναι ακόμη η ηλεκτροδότηση, η ύδρευση και τα σκουπίδια, ενώ επιτακτική είναι η ανάγκη χωροταξικού σχεδιασμού. Η πολιτεία οφείλει να δώσει δυνατότητες στους σημερινούς κατοίκους να μείνουν στον τόπο τους εξασφαλίζοντάς τους ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής. Ναι σε περισσότερη εναλλακτική ενέργεια, ναι σε περισσότερο πόσιμο νερό, ναι στην ανάπλαση μερικών από τα πέτρινα Μετόχια για οικοτουριστική εναλλακτική διαμονή, γιατί όχι και στην οργανωμένη εναλλακτική κατασκήνωση, στα οικολογικά μονοπάτια και στις διαδρομές μέσα στη φύση και στην ιστορία.

Να ένας ακόμη ελληνικός τόπος που έχει την ανάγκη φροντίδας, προσοχής και στήριξης. Επισκέπτες του νησιού, συλλέξτε ευωδιές, εικόνες και φρέσκο αέρα, κτίστε όνειρα και δημιουργήστε οράματα, γιατί οι καιροί είναι δύσκολοι και θα σας χρειαστούν πολλά από αυτά στο διάβα σας.