2ΟΟ χρόνια από τη γέννηση και 15Ο χρόνια από την επανάσταση της σκέψης για την καταγωγή μας
Δρ. Θεόδ. Κουσουρής, περιβαλλοντολόγος
Το 2009 θα σηματοδοτηθεί από ποικίλες πολιτιστικές και επιστημονικές εκδηλώσεις, σημαντικές για το ανθρώπινο είδος, την απαρχή του, την πορεία του και τις προοπτικές του. Αυτή η χρονιά είναι αφιερωμένη στα 200 χρόνια από τη γέννηση του πατέρα της βιολογίας και της φυσιογνωσίας Charles Darwin (1809-1882), αλλά και για τα 150 χρόνια από την έκδοση του βιβλίου του "Καταγωγή των ειδών". Όχι μόνο αυτό το βιβλίο του και τα επόμενά του –"Καταγωγή του ανθρώπου", "Έκφραση των συναισθημάτων στον άνθρωπο και στα ζώα", βιβλία ζωολογίας, γεωλογίας και αναρίθμητα επιστημονικά άρθρα, τον καθιερώνουν μεταξύ των μεγαλοφυών προσωπικοτήτων της ελεύθερης επιστημονικής σκέψης για τον φυσικό κόσμο.
Ο Charles Darwin γεννήθηκε στην Αγγλία, μεγάλωσε σε ένα προοδευτικό οικογενειακό περιβάλλον καλλιεργώντας του την πίστη στα τότε επιτεύγματα της επιστήμης και την προσήλωσή του σε δημοκρατικές αρχές. Έπληττε αφόρητα με την εκπαίδευση της εποχής του - σπούδασε για λίγο ιατρική στο Εδιμβούργο και ολοκλήρωσε τη θεολογία στο Κέμπριτζ, ενώ τον συνάρπαζε η μουσική και ο Φυσικός κόσμος. Από μικρός παρατηρούσε τη Φύση, συνέλεγε και συντηρούσε φυτά και ζώα, αλλά και πετρώματα.Πίστευε, ότι η ζωή του άλλαξε ριζικά και καθορίστηκε η μετέπειτα πορεία της, όταν για πέντε περίπου χρόνια με το πλοίο Beagle και καπετάνιο τον Άγγλο ευγενή Fitz Roy, ως νεαρός φυσιοδίφης ταξίδεψε και γνώρισε τον κόσμο σε νησιά και παράκτιες περιοχές σε Ατλαντικό, Ειρηνικό και Ινδικό ωκεανό, στην Παταγονία, στην Αυστραλία, στην Ινδονησία και στη Ν. Αφρική. Στο μακρόχρονο ταξίδι του, σχολαστικά διατηρούσε ημερολόγιο, συνέλεγε ζώα, φυτά και πετρώματα, παρατηρούσε, ερευνούσε και είχε επαφές με διάφορες πρωτόγονες φυλές στις περιοχές που ταξίδευε.
Αυτό το πολύχρονο ταξίδι θα μας πει στην αυτοβιογραφία του ότι ήταν "η πρώτη και πραγματική-βιωματική μου πνευματική εκπαίδευση". Στα επόμενα χρόνια ανάλυε τις παρατηρήσεις και τα ευρήματά του και παρουσίαζε τα συμπεράσματά του με πειστική επιχειρηματολογία. Οι πρώτες παρατηρήσεις του έγιναν σημαντικότατα μέχρι σήμερα βιβλία και επιστημονικά άρθρα. Δεν έπαψε ποτέ να γράφει, να διαβάζει, να συνομιλεί και να ανταλλάσει απόψεις με επιστήμονες. Διαρκώς αναζητούσε τη διαφορετικότητα και την αλήθεια. Πέρασαν όμως γύρω στα είκοσι χρόνια για να καθιερωθεί η "επαναστατική" του σκέψη παρακάμπτοντας τα κάθε λογής και εποχής κατεστημένα.
Ακόμη και σήμερα αυτά τα κατεστημένα (οι οπισθοδρομικοί εκπαιδευτικοί, οι θρησκόληπτοι και οι φονταμενταλιστές, οι παραθρησκευτικές οργανώσεις, τα οποιαδήποτε ιερατεία, οι Δημιουργιστές-σύγχρονοι αντιΔαρβινικοί, οι συντηρητικές πολιτικές), άλλοτε με εμφανές το προσωπείο τους και άλλοτε με υποκριτικές αποφάσεις, νομολογούν, αναβιώνουν ψευδοσυζητήσεις με εναλλακτικές προτάσεις, θέτουν πονηρά ερωτήματα (πως είναι δυνατό να καταγόμαστε από τους πιθήκους ή πως μπορεί κάποιος να πιστεύει στο Θεό κα να δέχεται την Εξέλιξη) και εστιάζονται σε παραπλανητικούς όρους.
Οι αντιδαρβινικές επιθέσεις θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, όσο υπάρχει ηθελημένη αμορφωσιά, έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας, έλλειμμα αυτογνωσίας, ανέχεια. Να φανταστείτε ότι στις ΗΠΑ, τη χώρα με την πλέον προχωρημένη επιστημονική έρευνα, βρίσκουν πρόσφοροι έδαφος οι Δημιουργιστές εκμεταλλευόμενοι την κοινωνική και πολιτισμικοί θέση αρκετών εκατομμυρίων συνανθρώπων μας, καθότι ο αναλφαβητισμός, η ανέχεια και οι φανατικοί θρησκόληπτοι βρίσκονται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως.
Οι σημαντικές ανακαλύψεις του C. Darwin, υποστηρίζουν κυρίως, ότι όλα τα έμβια όντα προήλθαν, μέσω τροποποιήσεων από κοινά προγονικά είδη κι ότι με το μηχανισμό της φυσικής επιλογής εξελίσσονται όλα τα είδη, καθώς από γενιά σε γενιά γίνονται πιο κοινά εκείνα τα χαρακτηριστικά τους, που τους παρέχουν την καλύτερη δυνατή προσαρμογή στο περιβάλλον. Η φυσική επιλογή όμως έχει και τις εξαιρέσεις της.
Για παράδειγμα, κάποιο προσαρμοστικό πλεονέκτημα είναι ενδεχόμενο, για τυχαίους λόγους, να μη περάσει στην επόμενη γενιά και να χαθεί. Δηλαδή, οι πιέσεις που ασκούνται από το περιβάλλον, ιδιαίτερα σε κάποιες έμβιες μορφές ζωής, δεν καθορίζουν απόλυτα το πώς αυτές οι μορφές ζωής θα εξελιχθούν. Η φυσική επιλογή δεν δρα με κάποιο σχέδιο, καθώς τα ζώα και τα φυτά, ο έμβιος κόσμος προκύπτουν, όχι γιατί είναι απαραίτητα για κάποιο σκοπό, αλλά γιατί μπορεί να υπάρχουν οι περιβαλλοντικές "ευκαιρίες" και οι γενετικές "προϋποθέσεις". Τα είδη τω μορφών ζωής εξελίσσονται με το πέρασμα του χρόνου. Η φυσική επιλογή είναι ο βασικός κινητήριος μοχλός εξέλιξης της ζωής.
Και να θυμηθούμε τον πεντάλογο της εξέλιξης:
-Ο έμβιος κόσμος γενικά δεν είναι σταθερός. Όλα εξελίσσονται, μεταλλάσσονται, και προσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες τους, τις πιέσεις του περιβάλλοντος και τυχαίους γενετικούς μηχανισμούς
-Η εξελικτική αλλαγή γίνεται σταδιακά. Ότι ισχύει για τα φυτά και για τα ζώα, το ίδιο ισχύει και για τον άνθρωπο. Ποτέ δεν ήταν αυτά στατικά με το πέρασμα του χρόνου. Και ο άνθρωπος δεν ήταν πάντοτε ο ίδιος πάνω στη Γη.
-Η φυσική επιλογή δρα για την προσαρμοστική μεταβολή-αλλαγή των έμβιων όντων.
-Οι έμβιες μορφές ζωής του σήμερα αποτελούνται από απογόνους, μακρινών ή κοντινών προγόνων.
-Νέα είδη διαρκώς δημιουργούνται όταν ένας πληθυσμός διασπάται (π.χ. απομόνωση υποπληθυσμών) και τμήματα αυτού διαφοροποιούνται στις καινούργιες συνθήκες.
Η προσωπικότητα του Δαρβίνου, υποστηρίζεται ότι ήταν δημιούργημα της εποχής του, αλλά συγχρόνως βρισκόταν πολύ μπροστά από αυτήν, καθώς το έργο του έχει διαχρονική αξία και εμβέλεια. Εργαζόταν πολύ σκληρά για την επέκταση της γνώσης και επιζητούσε όπως αυτή "θα μπορούσε να συμβάλλει στην ευημερία των ανθρώπων" όπως συχνά έλεγε. Οι τότε ανακαλύψεις του έχουν σήμερα άμεσες σημαντικές πρακτικές εφαρμογές μεταξύ των άλλων στην κληρονομικότητα, στη βιοτεχνολογία και στη γενετική μηχανική. Και για το ελληνικό σχολείο και την εκπαίδευσή μας, οι έννοιες της Εξέλιξης και της Φυσικής Επιλογής του Δαρβίνο, είναι αδιανόητο στη σημερινή εποχή, να παραμένουν ακόμη εγκλωβισμένες σε προκαταλήψεις, σε οπισθοδρομικές αγκυλώσεις και υποκριτικές αποφάσεις.(πηγές: Κ.Κριμπάς-Δαρβινικά-εκδ.Ερμής, Κ.Δαρβίνος-Η καταγωγή των ειδών-Εκδ. Πανεπ.Πατρών, Ε.Mayer-Τι είναι εξέλιξη-Εκδ.Κάτοπτρο),
