03 May 2009

Επιδημίες: Ευκαιρία για συμμάζεμα στο ποίμνιο!

Διαχρονική οπισθοδρομικότητα



Έψαξα αρκετά για να βρω αυτή τη φωτογραφία που την είχε η Καθημερινή σε μικρό μέγεθος. Τελικά τη βρήκα σε ικανοποιητική ποιότητα στο blog της erinya hellenica. Αριστερά κάποια Μεξικάνα προσεύχεται (στο ξύλο προφανώς!) να μην πάθει τη χοιρο-λοίμωξη και δεξιά το ιερατικό επιτελείο του κεντρικού ναού της πόλης του Μεξικού κάνει λιτανείες για να αποδιώξει το "κακό". Οι συνοδοί που φοράνε μπλε μάσκες, μάλλον δεν εμπιστεύονται και πολύ τη μαγική δύναμη των προσευχών, του θυμιάματος και των ειδώλων που συνοδεύουν τους πιστούς.


Παλαιότερα, η πανώλη ή «μαύρος θάνατος», ο χειρότερος λοιμός της ιστορίας, σκότωσε τον 6ο μ.X. αιώνα 100 εκατ. ανθρώπους στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το 14ο αιώνα, περνώντας η επιδημία από την Ασία στο Βυζάντιο και στη δυτική Ευρώπη, εξόντωσε το μισό ευρωπαϊκό πληθυσμό και το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και άλλαξε ριζικά την κοινωνική ζωή. Μεταξύ άλλων, ευνόησε τη φυγή προς την ύπαιθρο και τα μοναστήρια (το διηγείται ο Βοκάκιος στο «Δεκαήμερο») και ενθάρρυνε ένα κύμα διωγμών κατά των Εβραίων και των μαγισσών.

Πόλεις ολόκληρες ερήμωσαν, νέοι ιδιοκτήτες και ιδιοκτησίες εμφανίστηκαν, τα εργατικά χέρια ήταν δυσεύρετα, οι φόροι δυσβάσταχτοι, τα λιμάνια της Μεσογείου έχασαν τη δύναμή τους και το προβάδισμα πήραν εκείνα της βορειοδυτικής Ευρώπης, οι οικονομικές σχέσεις άλλαξαν. Στο Βυζάντιο επεκτάθηκε αυτή η επιδημία πανούκλας (λοιμού) περί το έτος 1347, όταν η κοινωνία εκεί βρισκόταν για άλλη μια φορά σε έντονες θρησκευτικές και εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις. Ο θάνατος από την επιδημία σημαντικών παραγόντων της μιας ή της άλλης πλευράς προβαλλόταν από τους αντιπάλους ως «σαφές θεϊκό μήνυμα»... Προφανώς, μήνυμα μέσω των ψύλλων των αρουραίων, οι οποίοι είναι και οι φορείς αυτής της επιδημικής θανατηφόρου ασθένειας, όπως τώρα έρχεται το μήνυμα της «νέας γρίπης» μέσω χοίρων!

H δεύτερη έκρηξη του «μαύρου θανάτου», το 17ο αιώνα, ήταν καθοριστική για την κυριαρχία νέων δυνάμεων, όπως η Γαλλία και η Αγγλία, στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και την παρακμή της Iσπανίας, που αποδεκατίστηκε από την αρρώστια.

Όποτε ενέσκυπταν θανατηφόρες επιδημίες, οι εκκλησιαστικοί κύκλοι υπενθύμιζαν τις αμαρτίες, στις οποίες είχαν περιπέσει οι άνθρωποι και περίμεναν να παρέλθει ένα εύλογο χρονικό διάστημα για να αρχίσει η τέλεση δοξολογιών, λιτανειών κλπ. Εκεί περίπου άρχιζε να υποχωρεί και η επιδημία, οπότε ήταν αυταπόδεικτο πλέον ότι οι μετάνοιες και οι προσευχές, όσων επέζησαν, είχαν εισακουστεί αρμοδίως και το μόνο που απέμενε ήταν να τοποθετηθούν σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις «στήλες της πανούκλας», ως δείγμα ευγνωμοσύνης των επιζώντων για τη θεϊκή χάρη.

Μέχρι το 15ο αιώνα κράταγαν οι πιστοί, όσοι ζούσαν ακόμα, μια ξύλινη πινακίδα στο χέρι, πάνω στην οποία ήταν ζωγραφισμένος ο άγιος που θα τους προστάτευε. Αργότερα που είχε εφευρεθεί η τυπογραφία, κρατούσαν οι αβοήθητοι άνθρωποι ένα φύλλο χαρτί με τη σωτήρια εικόνα και κατάλληλες προσευχές. Πολλά από αυτά τα "βοηθήματα" βρέθηκαν θαμμένα μαζί με τους άτυχους κατόχους τους, οι οποίοι πέθαναν από την επιδημία και κατέληξαν σε μαζικούς τάφους.

Όταν κάποιος δεν αρρώσταινε ή γινόταν πάλι καλά, το απέδιδε στην Παναγία, αν αρρώσταινε και πέθαινε, αυτό οφειλόταν στις αμαρτίες του, ακόμα κι αν ήταν νεογέννητο βρέφος. Μέχρι που -δια της επιστημονικής οδού, αφού απελευθερώθηκε η απόκτηση και ανάπτυξη γνώσης από το ιερατείο-, κατασκευάστηκαν ένα ένα τα εμβόλια και κανείς δεν περίμενε πια θεία φώτιση για να γίνει καλά!

Καταραμένη επιστήμη, πόσο χρήμα στέρησες από τους παπάδες...


(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)